Παρευρέθηκα πρόσφατα σε μια συζήτηση μαμάδων με παιδιά στην εφηβική ηλικία. Τη συζήτηση μονοπώλησε το πόσο άλλαξε η καθημερινότητα των παιδιών τους λόγω της πανδημίας και την ένταση που αυτό προκαλεί στις ίδιες και στην μεταξύ τους σχέση.
Είναι γεγονός ότι η καθημερινότητα των εφήβων άλλαξε ριζικά τον τελευταίο χρόνο: το σχολείο και τα φροντιστήρια έγιναν για μεγάλο διάστημα διαδικτυακά, οι περισσότερες αθλητικές δραστηριότητες είχαν σταματήσει, οι επαφές με τους φίλους ήταν πάρα πολύ περιορισμένες εάν όχι ανύπαρκτες, το εφηβικό φλερτ σχεδόν ανύπαρκτο (ή μόνο διαδικτυακό!). Έτσι, οι μαμάδες γέμιζαν οργή και απόγνωση καθώς έβλεπαν τα παιδιά τους να βρίσκονται συνέχεια μπροστά από μια οθόνη, να περιφέρονται από το κρεβάτι στον υπολογιστή, να μην αθλούνται, να επικοινωνούν με τους φίλους τους με chatting και texting και ταυτόχρονα να μην έχουν πια το ίδιο κίνητρο για διάβασμα. Και τώρα οι έφηβοι καλούνται και πάλι να αλλάξουν την καθημερινότητα τους, να πάνε σχολείο για ένα μικρό χρονικό διάστημα με το άγχος των συνεχόμενων τεστ ή των εξετάσεων, χωρίς να ξεχνάμε και το άγχος τους για τον ίδιο τον ιό.
Άκουγα τον θυμό και την απογοήτευση των μαμάδων και σκεφτόμουν ότι αυτά πηγάζουν κυρίως από τις δικές τους προσδοκίες. Δεν διαβάζουν όσο θα ήθελαν οι μαμάδες τους, δεν ξυπνάνε όσο νωρίς θα ήθελαν εκείνες, είναι μπροστά σε μια οθόνη περισσότερο από όσο θα ήθελαν εκείνες, τους μιλάνε λιγότερο από όσο θα ήθελαν εκείνες, δεν ασκούνται όσο θεωρούν ότι θα έπρεπε. Και όσο και αν είναι αδιαπραγμάτευτο ότι οι προσδοκίες που έχουμε από τα παιδιά μας υπάρχουν γιατί θέλουμε για εκείνα το καλύτερο, είμαι σίγουρη ότι η συζήτηση θα μπορούσε να είχε πάρει τελείως διαφορετική τροπή εάν οι μαμάδες είχαν εστιάσει στο τι έχει ανάγκη το παιδί τους πάνω από όλα αυτή τη στιγμή.
Για να μπορέσουμε να το κατανοήσουμε αυτό ίσως να βοηθήσει να εστιάσουμε στα χαρακτηριστικά της εφηβείας. Όπως έχει αποδείξει η σύγχρονη νεύρο-επιστήμη η εφηβεία είναι μια ηλικία κατά την οποία ο εγκέφαλος αναπτύσσεται και αλλάζει πολύ. Στις αλλαγές αυτές οφείλονται πολλές από τις συμπεριφορές των έφηβων. Όπως αναφέρει ο καθηγητής του UCLA Dr. Daniel J. Siegel στο βιβλίο του «Η δύναμη και ο πλούτος του εφηβικού εγκεφάλου», κατανοώντας οι γονείς τις αλλαγές αυτές είναι πολύ πιο πιθανό να καταφέρουν να δουν την εφηβεία από μια άλλη οπτική ώστε να κυλίσει η περίοδος αυτή πιο ομαλά.
Οι αλλαγές που πραγματοποιούνται στον εγκέφαλο των εφήβων συνοψίζονται σε 4 βασικά χαρακτηριστικά όπως αναφέρει ο Dr. Siegel και συγκεκριμένα:
- Υπάρχει έντονη αναζήτηση για καινοτομία. Οι έφηβοι νιώθουν έντονη επιβράβευση δοκιμάζοντας κάτι καινούριο, δημιουργώντας νέες εμπειρίες που τους συναρπάζουν, κάτι που μπορεί, από τη μια, να εξηγεί τον λόγο για τον οποίο παίρνουν πιο πολλά ρίσκα και υποτιμούν τον κίνδυνο, από την άλλη όμως τους επιτρέπει να είναι ανοιχτοί στις αλλαγές.
- Δημιουργείται έντονα η ανάγκη για κοινωνική συναναστροφή. Οι έφηβοι απομακρύνονται από τους ενήλικες και κάνουν περισσότερο παρέα με τους συνομήλικους τους. Η εστίαση στους φίλους, που είναι και κομμάτι της ανεξαρτησίας που αναζητούν, μπορεί να κάνει πολλούς γονείς να νιώθουν ανεπιθύμητοι. Για τους ίδιους τους εφήβους είναι όμως αναπόσπαστο κομμάτι του μεγαλώματός τους.
- Υπάρχει αυξημένη συναισθηματική ένταση. Τα έντονα συναισθήματα τους μπορεί να εκφραστούν με παρορμητικότητα, αντιδραστικότητα, κακή διάθεση αλλά και με έντονη ενέργεια και όρεξη για ζωή.
- Καλλιεργείται η δημιουργική αναζήτηση με μια αίσθηση συνείδησης. Οι έφηβοι συχνά αμφισβητούν το κατεστημένο και αναζητούν νέες ιδέες, νέους τρόπους αντίληψης του κόσμου.
Αναγνωρίζοντας ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι αναγκαία για τη σωστή ανάπτυξη των εφήβων, σας προσκαλώ να αναρωτηθείτε ποια από αυτά αναγκάστηκαν τα παιδιά να καταπιέσουν ή δεν είχαν τη δυνατότητα να εκφράσουν λόγω της πανδημίας και του lockdown, με αποτέλεσμα να αναπτύξουν συμπεριφορές που δεν βοήθησαν κανέναν στην οικογένειά σας.
Σκεφτείτε επίσης:
Τι είναι πιο σημαντικό να κάνει το παιδί σας αυτή τη στιγμή που υπάρχει μια μεγαλύτερη δυνατότητα για ελευθερία και κοινωνική συναναστροφή μετά την επανέναρξη της κοινωνικής δραστηριότητας; Είναι για παράδειγμα πιο σημαντικό να διαβάζει ασταμάτητα για τις εξετάσεις μιας ξένης γλώσσας ή να κανονίσει και πάλι να βγει, με ασφάλεια, με τους φίλους του; Πώς θα του δώσετε εσείς τον χώρο να συνδεθεί ξανά με τους φίλους του; Πώς θα το στηρίξετε στα βήματα επανασύνδεσης που θα χρειαστεί να κάνει;
Πώς μπορείτε να το βοηθήσετε να καλύψει την ανάγκη του να ζήσει νέες εμπειρίες, να έρθει σε επαφή με νέες ιδέες, πράγματα που τόσο καιρό δεν είχε την δυνατότητα να κάνει;
Αναγνωρίστε τις ανάγκες και επιθυμίες των παιδιών σας, σκεφτείτε τι θα κάνει περισσότερο χαρούμενα τα παιδιά σας και θα τα γεμίσει με ενέργεια και δημιουργικότητα. Αυτό μπορεί να γίνει με το να είστε απλά παρόντες σε αυτό που συμβαίνει στον δικό τους κόσμο χωρίς να εστιάζετε στην εξωτερική τους συμπεριφορά ή στις δικές σας προσδοκίες.
Κλείνοντας, έχω ακόμα 2 προτάσεις για πρακτικά εργαλεία που θα βοηθήσουν πολύ στη μετάβαση στη νέα φάση και τις προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι έφηβοι:
- Κάντε από κοινού μια ανασκόπηση της χρονιάς που πέρασε: φτιάξτε το δικό σας «συμβόλαιο» και σημειώστε τι δούλεψε και τι δεν δούλεψε. Τι θέλετε να αλλάξετε. Τι δεσμεύεστε και οι δύο να κάνετε από εδώ και πέρα για να ζείτε μια αρμονική γεμάτη σχέση. Θα χρειαστεί να θέσετε συγκεκριμένους στόχους με αποτελέσματα – σε σχέση με την εργασία, το σχολείο, τους φίλους, τη ζωή σας. Καταγράψτε οπωσδήποτε και τις μικρές ή μεγάλες νίκες που είχατε, τις επιτυχίες σας – είναι απαραίτητο για να ενισχύσετε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας.
- Κάντε ένα πλάνο προτεραιοτήτων με τα παιδιά σας: βοηθήστε τα να σκεφτούν τις δραστηριότητές τους τώρα που πάλι πηγαίνουν σχολείο, το διάβασμα και τις εξετάσεις τους και παροτρύνετέ τα να φτιάξουν ένα πλάνο δράσης με συγκεκριμένους χρόνους, προτεραιότητες και αποτελέσματα. Για παράδειγμα ένα πλάνο ημέρας που θα αναφέρει τους χρόνους μελέτης, δραστηριοτήτων και κοινωνικών συναναστροφών. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι όταν κάποιος καταγράφει το πλάνο του αυξάνει τις πιθανότητες να το τηρήσει.
